We kennen allemaal, in meer of mindere mate, het gevoel van schaamte. Schaamte is overal, in elke cultuur en in elke laag van de bevolking. Ook zijn er veel soorten schaamte; schaamte voor geld, huidskleur (wat kan leiden tot racisme), gevoelens, gedachten, cultuur en geloof. Het lijstje met onderwerpen waar we ons voor kunnen schamen is onbeperkt omdat het een subjectieve ervaring is. Waar de één moeiteloos over praat, kan voor een ander juist taboe zijn.
Leven zonder schaamte is niet hetzelfde als schaamteloosheid. Schaamteloosheid is het overschreeuwen van schaamte. Uit angst kun je overmoedig worden maar dit is niet hetzelfde als moed. Écht vrij zijn van schaamte is mogelijk als je begrijpt wat schaamte is.
Wat is schaamte wel en wat is schaamte niet
Schaamte is, in essentie, een gevecht binnen jezelf, tegen jezelf. Schaamte ontstaat door afwijzing, vernedering en afstoten in relaties. Als gevolg daarvan wordt verbinden, relaties aangaan, een hart tot hart gesprek voeren tegengehouden door schaamte. Isolatie, eenzaamheid, burn-out, depressie en heel veel andere ellende zijn het gevolg.
Schaamte
- Schaamte is de emotie die het dichts bij dood staat. Het is de meest uitputtende en pijnlijke emotie.
- In schaamte is er angst voor verbondenheid. Schaamte zegt: ik ben geen verbondenheid waard, ik verdien geen liefde. Kan geen intimiteit aangaan.
- Ik ben slecht versus ik deed slecht (schuld).
- Uit schaamte volgt terugtrekken, zwijgen, geheimen bewaren, stiekem gedrag.
- Geeft verdriet en neemt verdriet.
- Gevoel van falen. Zegt: ik kan niet veranderen. Ik kan niet verbeteren.
- Kan zich niet kwetsbaar opstellen. Gevoel alles alleen te moeten doen.
- Doet concessies. Laat over grenzen heengaan. Kan niet zien waar grenzen liggen.
- Leidt schaduwbestaan. Verstopt. Isoleert en implodeert.
- Ik ben een lichaam (lichaamsbewust).
- Verdoven van pijn. Verslaving.
- Kan niet genezen.
- Liegt en geeft de schuld bij anderen.
- Cognitieve dissonantie, goedpraten (to reason away), verhalen verzinnen, in het verleden leven.
- Onder het tapijt vegen.
- Zich stom voelen.
- (Ver)oordeelt.
- Perfectionisme. Onbereikbare doelen stellen.
- Ego, narcisme.
- Depressie.
Connectie
- Enthousiasme is de emotie die het dichts bij het leven (en God) staat. Enthousiasme (en-theos – in God) geeft energie.
- Ik voel mij verbonden. Ik kan contact maken en heb het gevoel van erbij te horen (Sense of belonging). Kan relaties aangaan. Kan intiem zijn.
- Ik deed iets fout maar ik bén niet fout.
- Kan zich uitspreken.
- Geeft geen verdriet en neemt geen verdriet.
- Kan herstellen, opnieuw beginnen. Heeft moed. Courage.
- Kan kwetsbaar zijn, hulp vragen.
- Stelt grenzen. Er is herkenning en onderscheidingsvermogen wat van mij is en wat van een ander is.
- Is in het licht, laat zich zien. Heeft zelf-compassie en is aanwezig. Is authentiek.
- Ik ben een ziel (zielsbewust).
- Kan pijn onder ogen zien.
- Kan helen, (zich laten) genezen.
- Is eerlijk naar zichzelf en naar anderen.
- Leeft in het hart, voelt liefde. Omarmt zijn levensverhaal. Loslaten van diegene die je denkt die je moet zijn en omarmen wie je echt bent.
- Kan dingen benoemen en bespreken. Is objectief. Er is herkenning en onderscheidingsvermogen wat van mij is en wat aangeleerd of aangepraat is.
- Vertrouwd op innerlijk weten.
- (Ver)oordeelt niet.
- Stelt realistische eisen aan zichzelf.
- Zelfrespect, eigenwaarde.
- Zelfrealisatie.
Tien dingen die je moet weten over schaamte
- Schaamte is de diepste emotie, het is de emotie die het dichtst bij de dood staat.
- Zowel zelfmoord aan de ene kant als terrorisme aan de andere kant horen in het spectrum van schaamte.
- Schaamte is het onvermogen tot zelfreflectie en daarmee ook tot verbinden, compassie en empathie.
- Schaamte is niet hetzelfde als schuld. Schaamte is altijd aangepraat, het is niet van jezelf, schuld(gevoel) wel. Schuldgevoel kun je vasthouden en je kunt je dan verontschuldigen. Schaamte is diffuus en ongrijpbaar.
- Schaamte wordt altijd voorafgegaan door vernedering. In die zin is beschamen hetzelfde als vernederen. Het is dan een machtsmiddel. Iemand die zich schaamt na een vernedering, wordt als het ware tegen zichzelf opgezet. Hij komt dan in conflict met zichzelf.
- Schaamte is de basis voor pestgedrag, zowel bij kinderen als volwassenen. Zowel de pester als de gepeste, herkennen in elkaar dezelfde schaamte. De één projecteert (externaliseert) zijn schaamte (gooit het over de schutting) en de ander internaliseert het, implodeert.
- Schaamte is de bron van perfectionisme, innerlijke kritiek, verslaving, agressie, narcisme en heel veel meer.
- Je bent zo ziek als je geheimen groot zijn. Het isolement als gevolg van schaamte werkt ziekte in de hand, met name zichzelf aanvallende (auto immuun) ziektes.
- Reacties op onveilige situaties zijn vluchten, vechten of bevriezen. Schaamte is een bevriezing en veroorzaakt een gebrek aan veerkracht om weer in beweging te komen. De film Frozen gaat over schaamte en laat zien hoe schaamte een onderdrukking is van spirituele kracht, van liefde.
- Schaamte wordt van generatie op generatie doorgegeven. Als je praat over een schaamte-cultuur, praat je over een generatie oude beschaming / vernedering van buitenaf, als gevolg van kolonisatie.