Jarenlang stop je je ziel en zaligheid in je werk. Je voelt je trots en verguld met je baan. Je wordt gewaardeerd om je loyaliteit en na jaren trouwe dienst gebeurt het. Je wordt aan de kant geschoven. Er is een reorganisatie en er staat iemand klaar om jou te vervangen. Zonder enig respect of waardigheid wordt je afgedankt.
Ontslag, meestal niet zonder slag of stoot
Het kan iedereen overkomen. Ontslagen worden kan heel veel impact hebben op je leven. Werk is voor veel mensen van grote betekenis. Het is een grote factor van geluk dat je kunt bijdragen, dat je er toe doet. Ontslag raakt mensen in het hart. Het kan zo’n grote impact hebben op iemands leven dat het wel eens vergeleken wordt met een rouwproces. De impact van de klap wordt meestal gevoeld als de reuring van het ontslagproces voorbij is.
Schaamte en depressie bij werkloosheid
Baanverlies is een rouwproces. Verlies van werk kan dezelfde klachten veroorzaken als rouw bij verlies van een dierbare. Depressie, fysieke klanten en mentale stress komt zowel bij baanverlies voor als het verlies van een dierbare. Het gevoel van verlies is pijnlijk omdat het onmacht vertegenwoordigd. Niet alleen op financieel gebied, maar ook mentaal ben je achteruit gezet. Het woord werkloos kan voelen alsof er iets loos met jou is. Naast dat we leven in een prestatiemaatschappij, is er een enorm stigma op ‘niet werken’. Als je werkloos bent, word je beoordeeld op iets wat je niet hebt, op een gebrek.
Zijn, doen en hebben
Het werk dat we doen is gerelateerd aan wie we zijn, wat we doen en wat het oplevert:
- Zijn – wie ben ik, ken ik mezelf
- Doen – wat doe ik, hoe uit ik mezelf
- Hebben – wat heb ik nodig om te leven
Het hele leven draait om het spanningsveld tussen zijn, doen en hebben. In het ideale plaatje is er een gezond evenwicht tussen welzijn, werk en inkomen. Bij baanverlies wordt dit spanningsveld getest op veerkracht. Als er twee wegvallen bij baanverlies, zoals doen en hebben, dan wordt het zijn ook geraakt. Er ligt dan niet alleen verlies van werk op de loer, maar ook gezichtsverlies en verlies van zelfrespect.
Het klinkt misschien cliché maar onze maatschappij is voornamelijk ingericht op doen en hebben. Het zijn is op de laatste plaats gekomen en dit maakt ons kwetsbaar bij baanverlies.
Het zijn als uitgangspunt
In een ideale wereld draait alles om het zijn. Iemand die lekker in zijn vel zit maakt zich misschien wel veel minder druk om baanverlies. Hij haalt zijn identiteit niet uit zijn werk maar uit zelfbewustzijn. Als het zijn net als een spaarpot een buffer heeft opgebouwd, dan is er genoeg veerkracht om de klap van baanverlies op te vangen. Net zoals je een financiële buffer kunt hebben, zo kun je ook een buffer opbouwen van gemoedsrust. Als je voldoende zelfbewustzijn, rust en geluk in huis hebt, kun je sneller herstellen van verlies. Sterker nog, het zou je dan misschien niet eens uitmaken wat voor werk je doet. Het klinkt misschien als de ultieme Boeddha status, dat je Zen bent met alles wat je doet. Maar stel je eens voor wat een rust het geeft, als jouw identiteit niet afhangt van het werk dat je doet.
Schaamte bij identiteitsverlies
Schaamte is een sociaal mechanisme. Bij ontslag wordt je letterlijk afgewezen. Je wordt uit de groep gezet. Schaamte wordt ervaren op het moment dat je zijn wordt afgewezen. En dat is het risico van werknemerschap. Je ziel en zaligheid geven aan een bedrijf heeft als valkuil dat je daar ook je identiteit aan bent gaan ontlenen. Ik ben mijn baan wordt het dan, in plaats van dit ben ik, en ik heb een baan. Je bent een persoonlijkheid en je hebt een baan. En als je die baan verliest, dan ben je nog steeds die persoonlijkheid. Als je in staat bent die twee los te koppelen raakt het verlies van een baan je niet meer in je kern.