Schaamte is als mechanisme een bron voor heel veel gedragingen die je als last kunt ervaren, zo ook perfectionisme. Door een diep gevoel van niet goed genoeg te zijn kun je doorschieten naar de andere kant. Perfectionisme is een verwoede poging om een perfectie in iets te behalen als verwoede poging om het imperfecte niet te voelen. Er is natuurlijk niets mis met dingen goed willen doen, met perfectie nastreven. Maar zodra het een obsessie wordt en je afhankelijk wordt van perfectie, wordt het een keurslijf.
Perfectionisme versus schaamteloosheid
Het tegenovergestelde van perfectionisme, in relatie tot schaamte, is schaamteloosheid. Het is een doorschieten in ofwel iets compleet over-the-top perfectioneren of iets compleet aan het toeval overlaten. Het is zijn twee extremen van de alles-of-niets bevriezing van schaamte waarbij perfectionisme een verwoede poging doet om te slagen en schaamteloosheid het totaal opgeeft.
Perfectionisme is een vorm van jezelf veiligstellen tegen afwijzing. Zolang je perfect bent kun je niet falen, iets wat voorkomen moet worden. Falen kan net als perfectie niet los gezien worden van de zelf. Het zelfbeeld is totaal afhankelijk geworden van de voorwaarde van perfectie.
Jezelf los kunnen zien van je prestaties
Onder perfectionisme schuilt de overtuiging dat er alleen maar van je gehouden kan worden als je prestaties ‘deugen’ of perfect zijn. Het staat spelen in de weg omdat in spel ook falen onderdeel kan zijn van plezier. Dingen die mislukken zijn vaak de beste inspiratie voor grappen. Als je last hebt van perfectionisme kun je jezelf afvragen wie je zou zijn zonder perfectie. Zou er van je gehouden kunnen worden naast datgene dat je presteert? Kun je jezelf als uitgangspunt nemen voor een leven vol liefde en geluk? En dat je hoe dan ook een goed mens bent of je nu faalt of slaagt?
Geen ruimte voor relaties
Als er meer spel en ontspanning in je leven mag zijn is er ook meer ruimte voor relaties. In het keurslijf van perfectionisme is het moeilijk om te delen, of dat nu een persoonlijk verhaal is of status of bezittingen. En dat is nu juist wat relaties in de weg staat. Simpelweg aanwezig zijn, van waarde zijn voor de ander om wie je bent, is misschien we het meest waardevolle in relaties.
Perfectionisme is een moeilijk te overbruggen houding omdat we maatschappelijk gezien voortdurend beloond worden in perfectie. Betere cijfers op school, een perfect uiterlijk, steeds weer nieuwe records in sport en wetenschap. Er komt geen einde aan perfectie en het risico van falen kan beteken dat je niet meer meetelt. Het is het punt waar competitie niet langer spel is maar een doel op zich. Perfectionisme is het voorkomen van risico’s door in een extreme vorm de controle te nemen.