Zuivere onschuld is onbevangen, puur en onbedorven. Onschuld betekent letterlijk vrij zijn. Vrij zijn van schuld en daarmee van zorgen. Wie wil er nou niet vrij zijn? Is vrij zijn van zorgen niet iets waar we allemaal naar verlangen? Hoe zou het voelen als je helemaal vrij bent van zorgen? Ben je dan verlicht?
“Verlichting betekent weer ongeconditioneerd worden, weer kind worden.
Je hele idee over jezelf is geleend – geleend van degenen die geen idee hebben van wie ze zelf zijn.”
~ Osho
Krishna ontspant en amuseert zichzelf in gezelschap van koeien als een koeherder.
Baby Krishna en Jezus Christus, beide symbolen van onschuld
Een kind herinnert ons aan onze eigen onschuld. Nog zonder kennis van goed en kwaad kan een kind een spiegel zijn voor volwassenen. Het is een leven zonder oordeel. Deze onschuld heeft een enorme aantrekkingskracht. Kinderlijke onschuld is misschien wel een diep verlangen in ons allemaal. Krsta betekent aantrekkelijk in het Sanskrit. Is het gevoel kinderlijke onschuld voor een gewone sterveling wel haalbaar? En zijn we wel onschuldig als kind, of hebben we al een rugzakje voordat we geboren worden? Is een kind een Tabula Rasa, een onbeschreven blad dat zelf ervaringen mag opdoen, of heeft het al een strafblad bij geboorte en moet het opgevoed worden? Hoe dan ook, wie aan onschuld denkt, denkt al vaak aan het kind.
Verlies van onschuld
Adam & Eva – Lucas Cranach de Oude
Als onschuld met kinderen geassocieerd wordt, verdwijnt dan die onschuld als je volwassen wordt? Betekent dat volwassen worden gelijk staat aan je schuldig maken? Als dat zo zou zijn, willen we dan niet liever allemaal kind blijven? Of, nog mooier; in alle naakte onschuld in het paradijs blijven? Waarom zijn we de vrijheid zoals Adam en Eva genoten in het paradijs, kwijtgeraakt? In het verhaal van de bijbel krijgt de slang de schuld en is Eva de zwakkere. Is Adam dan minder schuldig dan Eva?
De naakte ziel is zich van geen kwaad bewust. Op het moment dat de ziel zich wel bewust wordt van het kwaad eet het van de boom van kennis tussen goed en kwaad.
Van alle bomen in de tuin mag je eten, maar niet van de boom van de kennis van goed en kwaad; wanneer je daarvan eet, zul je onherroepelijk sterven.
Als de ziel onsterfelijk is, wat sterft er dan precies? Treedt sterfelijkheid gelijk in bij het verlies van onschuld? En staat onschuld dan gelijk aan onsterfelijkheid, oftewel verlichting? En is het verlangen naar die verlichting hetzelfde als het verlangen naar het paradijs?
Stel dat de onschuld hetzelfde is als de ziel, en het gevoel van onschuld gelijk staat aan zielsbewustzijn. Dat zou betekenen dat het lichaam de kleding is. In het gevoel van zielsbewustzijn is er alleen de ziel, niet het lichaam. In het geval van lichaamsbewustzijn is er zowel de ziel als het lichaam. Er komt dan een tweedeling, een splitsing. Het bewust worden van dat lichaam, het lichaamsbewustzijn, staat dan gelijk aan schuldgevoel of schaamte. Is de appel het symbool van het lichaam en daarmee het vermogen om onderscheid te maken tussen goed en kwaad; het oordelen? Waren wij in het paradijs niet simpelweg alleen zielsbewust en daarmee goed?
Als kinderlijke onschuld volwassen wordt
Onschuld en vrijheid gaan hand in hand. Hoe heerlijk is het niet om vrij te zijn van schuld zodat je die paradijselijke vrede en veiligheid kunt ervaren. Weer even terug op moeders schoot. Veilig en zorgeloos in het paradijs. In de kinderlijke onschuld blijven is echter in de praktijk een lastige. Je moet dan ofwel kind blijven ofwel weer kind worden. Ofwel nooit een zonde begaan ofwel je zonden weer vereffenen. Maar hoe dan?
Laten we eerst kijken naar onschuldig blijven. Is het mogelijk om onschuldig te blijven? Kun je een heel leven lang het goede doen? En wat is dat goede dan? Wie bepaalt wat goed is en wat niet? Is de maatschappelijke moraal of de normen in het gezin de rechter hierin? En deug je pas als je je daar aan conformeert? Wat gebeurt er als de heersende moraal indruist tegen jouw gevoel van goed en kwaad? Bijvoorbeeld in het extreme geval gedwongen wordt te moorden. Of om de ander te verklikken? En verlies je dan je onschuld als je daar tegen in gaat of juist niet?
In de wereld van familie-opstellingen staat onschuldig blijven synoniem aan niet volwassen worden. Fysiek groei je dan wel maar je kunt in kinderlijke onschuld ‘blijven hangen’. Altijd het juiste willen doen, zelfs als dat tegen je persoonlijke geweten in gaat. Volwassen worden betekent ook dat je op enig moment loskomt van de ouder. Terwijl we door het leven gaan en ons beginnen te individualiseren beginnen we andere keuzes te maken dan de gezinsverwachtingen. Het is onmogelijk om de onschuldige dochter of zoon te blijven terwijl we onze eigen persoon worden.
Groei naar ons eigen gevoel van eigenwaarde vereist het verlies van onze onschuld. Een paar voorbeelden hiervan zijn wanneer we beginnen met het proeven van de vruchten die het leven te bieden heeft, zoals de verkenning van onze seksualiteit of aantrekking tot andere etnische groepen of religies dan die van onze familie. Om een beter begrip van het leven te krijgen, worden we schuldig aan het ‘verraden’ van de normen en waarden van onze familie of maatschappij. Er is een heel mooi boek dat verder ingaat op volwassen worden: De Fontein.
Schuldgevoel is de prijs die we betalen om te groeien voorbij het beperkende groepsgeweten. Als we onze schuld met waardigheid, waarachtigheid en oprecht gevoel van trots koesteren, eren we onszelf samen met de idealen van waar we zijn gekomen.
Kinderlijke naïviteit
Aan de andere kant, als we trouw blijven aan de idealen van onze afkomst, kunnen we een gevoel van onschuld behouden. We kiezen beroepen die zijn goedgekeurd door onze ouders, partners aan wie onze ouders hun zegen geven en die trouw blijven aan de religieuze tradities van onze voorouders. We kunnen zelfs op de gepaste afstand van onze ouders blijven wonen zonder dat er ooit over nagedacht wordt of je dit wel wil.
Onschuld dreigt dan te vervallen in kinderlijke naïviteit of in schapengedrag, ‘met de kudde meelopen’. Dit heeft zo zijn voordelen. Door te blijven geloven in het juiste, zonder erbij na te denken, creëer je voor jezelf een sprookje dat goed voelt. De kudde biedt veiligheid en geborgenheid. Zolang iedereen in dat sprookje gelooft zal het in de wereld ook wel goed gaan. Dit ‘goed denken’, wordt dan een realiteit bovenop de realiteit. Een overlay van blind geloof in de eigen normen en waarden. De kinderlijke naïviteit wordt een koesterende gedachte die we gezamenlijk in stand kunnen houden.
Cognitieve dissonantie
Cognitieve dissonantie is de onaangename spanning die iemand ervaart bij tegenstrijdige overtuigingen, ideeën of opvattingen of bij handelen in strijd met de eigen overtuiging.
Drie manieren het gevoel van onschuld te bereiken
Hoe kun je het gevoel van onschuld vasthouden terwijl je volwassen wordt, anders denkt en anders bent? Hoe kun je de vrijheid ervaren van het zuivere geweten? Is er een quick fix naar onschuld of moet er een lijdensweg bewandeld worden? De religieuze geschriften en zelf-hulp boeken staan vol met tips voor een stressvrij leven. Globaal zijn er 4 manieren om je weer onschuldig te voelen:
- de ander de schuld geven
- de schuld voor een ander dragen
- zelf verantwoordelijkheid nemen
- zielsbewustzijn oefenen
Of je dan ook werkelijk onschuldig bent is een volgende stap, maar laten we eerst kijken naar het gevoel van onschuld.
De schuld geven aan een ander kan een tijdelijk gevoel van opluchting geven. Gelukkig is het de ander die fout zit, niet ik. The Blame Game, het wijzen, beschuldigen, verwijten en projecteren is aan de orde van de dag. De kranten staan er vol mee. In tijden van politieke verkiezingen is met modder gooien een nationale sport. De schuld wordt hier, net als de BTW, verlegd naar de ander. Door het tijdelijk over de schutting te gooien kun je even van schuldgevoel verlost zijn. Het nadeel is dat het slechts tijdelijk is.
De schuld voor een ander dragen kan ook een gevoel van onschuld geven. Dit is gebeurt in het heilige geloof in het goede zoals eerder beschreven. Zolang ik maar het juiste doe, ben ik onschuldig. Dit juiste wordt versterkt door de lasten van een ander te dragen. Te gaan lijden voor de ander. Uiteraard is het belangrijk om er voor elkaar te zijn, elkaar te helpen in tijden van nood. Maar als het helpen een moeten of zelfs een verslaving wordt, een codependency, is het geen helpen meer. Het spelen voor redder wordt dan een verborgen vorm van afwijzing.
Je eigen schuld dragen, garant staan voor je eigen lot betekent dat je zowel naar eigen eer en geweten handelt maar ook kunt omgaan met de heersende moraal. Je bent immers zelf verantwoordelijk voor datgene dat je veroorzaakt. Een dieper inzicht in je eigen normen en waarden zijn dan wel een vereiste. Waar sta ik voor? In hoeverre ben ik bereid mijn eigen integriteit op te offeren voor het geheel en vice versa? Hoe hou ik zelf mijn karmische rekening in balans? En lukt dat zonder mezelf te veroordelen? Verantwoordelijkheid nemen vereist een bewust leven.
Zielsbewustzijn is een term uit de Raja Yoga meditatie methode. Het is het gewaar worden en handelen vanuit een heel zijn, onverdeeld zijn. De ziel als energie die de kern vormt van ons zowel ons bewustzijn als ons handelen. In zielsbewustzijn is er geen sprake van het gevoel van schuld, omdat schuld een splitsing is tussen goed en kwaad. In zielsbewustzijn ben je goed en zijn je handelingen overeenkomstig. Er is dan geen discrepantie tussen denken en doen.
Onschuld is de natuurlijke toestand van de ziel. – Inayat Khan –
