Wat is nou het verschil tussen schuld en schaamte? Het is het verschil tussen zijn en doen. In schaamte voel je je slecht, in schuld deed je slecht. Bij schaamte kun je iets moeilijk of helemaal niet verwoorden. Bij schuld is dat minder moeilijk. Je kunt dan iets opbiechten. Bij schuld kun je je verontschuldigen. Bij schaamte kan dat niet. Je kunt je niet zomaar ‘ontschamen’. De gevangenissen zitten vol met schuld maar mensen die gevangen zitten in schaamte zijn onzichtbaar.
Schaamte kan een intens gevoel van onwaardigheid veroorzaken maar kan ook een lichtere sensatie zijn. Bijvoorbeeld bij schaamrood op je kaken als je bij de kassa niet kunt pinnen omdat je rekening leeg is. Dit wordt dan weer gêne genoemd.
Van schaamte naar schuld
Schaamte is een emotie die moeilijk ‘op te tillen’ is. Je kunt het niet vastpakken zoals schuldgevoel. De schaamte heeft een sterke relatie met fysieke associaties. Denk aan huidskleur, geslacht, mate van intelligentie etc. Schaamte komt voort uit lichaamsbewustzijn, uit identificatie met het lichaam en alles wat daar mee te maken heeft. Door de schaamte over een van die identificaties, loop je het risico jezelf te isoleren. Ik ben anders, denk je dan. Je gaat vergelijken.
Door het isolement dat voortvloeit uit schaamte, ontstaat er pijn. Die pijn kan heel subtiel zijn, maar ook heel zwaar op de borst drukken. Je kunt je niet uiten. Om van pijn af te komen wordt vaak verdoving ingezet als redmiddel. Dat verdoven gebeurt weer op zoveel verschillende manieren dat als gewoon wordt gezien. Een verslaving is een uiterste, maar een paar biertjes, extreem gezond eten, joggen, social media en andere dwangmatige afleidingen kunnen werken als geruststellende verdoving. Als de verdoving vervolgens de overhand krijgt, kun je gekke dingen gaan doen. Waar je achteraf spijt van krijgt. Dat is dan weer schuldgevoel.
