Mensen met een groot inlevingsvermogen voelen sneller plaatsvervangende schaamte dan mensen die minder empathisch zijn. Dit beschrijft Laura Müller-Pinzler, neurowetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam in haar thesis over schaamte. Uit haar onderzoek bleek dat mensen met een groot inlevingsvermogen sneller plaatsvervangende schaamte voelen dan mensen die minder empatisch zijn. Empatische mensen, ik noem ze even voor het gemak empaten, zijn dus vatbaarder voor schaamte dan niet-empaten. Empathie wordt gezien als een positieve eigenschap, empathisch vermogen is iets moois. Je hebt invoelend vermogen. Het is echter ook een uitdaging om als empaat je staande te houden in een (ver)harde wereld.
Kosten wat het kost vasthouden aan liefde?
Emotionele intelligentie
Empathie is inlevingsvermogen, de kunde of vaardigheid om zich in te leven in de situatie en gevoelens van anderen. Het woord empathie is afgeleid van het Griekse woord ἐμπάθεια (empatheia), of invoelen.
Het empathisch vermogen speelt een hoofdrol bij emotionele intelligentie. EQ, oftewel Emotionele intelligentie is een aanvulling van het traditionele intelligentiequotiënt (IQ). Empathie is een van de vijf kenmerken van emotionele intelligentie. Een EQ-test probeert een antwoord te geven op vragen als:
- hoe gaat iemand om met de emoties van zichzelf of de anderen?
- hoe reageert iemand op situaties waaraan hij of zij niets kan veranderen?
Een EQ-test meet niet zozeer een vermogen of begaafdheid maar eerder de gevoeligheid voor moraliteit.
De valkuil van empathie
Sommigen verbergen uit schaamte aspecten van hun persoonlijkheid om anderen te manipuleren. Het masker dat uit schaamte gedragen wordt kan echter geen stand houden in de buurt van een empaat. Wanneer iemand oog in oog komt te staan met een empaat, dan kan het masker geen stand houden. Alle eigenschappen die het masker probeert te verhullen komen dan opeens naar boven.
De empaat is te lief. Als samen met empathie niet ook innerlijke kracht ontwikkeld wordt, loopt de empaat het risico gebruikt te worden. De empaat is daarmee een prooi voor mensen die het allemaal niet zo nauw nemen met oprecht gedrag. Voor mensen die een masker dragen, werkt de empaat bovendien als een spiegel. Iemand die zelf last heeft van schaamte, projecteert dan zijn onverwerkte rommel op de empaat. Het gebeurt dan wel eens dat iemand plotseling uit het niets enorm kan uitvallen tegen een empaat. Wat iemand in een empaat weerspiegelt ziet is zijn of haar onvermogen.
Iemand die empatisch is, krijgt daarmee meer rommel naar zijn hoofd geslingerd dan wat meer ‘gepantserde’ mensen.
De valkuil voor de empaat is om aanvallen van projectie persoonlijk te nemen.
Empathie voor jezelf
De empaat is een hoge boom die veel wind vangt. Hij krijgt meer te verwerken dan de gemiddelde mens. De empaat neemt meer waar dan anderen en heeft daardoor meer tijd nodig om iets te verwerken. Omdat iemand met empathie meer signalen absorbeert, zijn er voor een empaat veel meer opties om rekening mee te houden. Snel reageren is daardoor moeilijk en een van de beschermingen die een empaat zichzelf zou kunnen geven is niet (meteen) te reageren. Als iemand zijn onverwerkte emoties op een empaat projecteert, doet de empaat er goed aan om hier niet op te reageren. Of kort met: ik zie dat je boos/verdrietig/geraakt bent, ik heb tijd nodig om dit op me in te laten werken. De empaat kan er dan een nachtje over slapen om uit te zoeken of het wel of niet over hem gaat.
Zelfbescherming in de vorm van goed voor jezelf zorgen is ook belangrijk voor een empaat. Goed slapen, wandelen, niet teveel of geen suiker consumeren zijn belangrijk. Nee leren zeggen kan onwennig zijn als je dat niet gewend bent. Maar het is aan te leren. Wat wil ik? Wat is belangrijk voor mij? Jezelf leren kennen is cruciaal. Hierdoor leert een empaat zijn grenzen kennen.
Schaamte is een innerlijke afsplitsing tussen een deel dat er wel mag zijn en een deel dat er niet mag zijn. Empathie hebben voor het innerlijke deel dat er niet mag zijn is hoe je kunt helen. Bij schaamte is empathie voor jezelf onontbeerlijk!
