De afgelopen week is zelfmoord een aantal keer in het nieuws geweest. De zus van Maxima, een bekende TV kok, een mode-ontwerperster. Zelfs in persoonlijke kring hoorde ik over iemand die zich van het leven beroofd had. Wat schuilt daar achter? Hoe komt iemand tot zo’n daad?
Tegelijkertijd zag ik advertenties van de Stichting 113 Zelfmoordpreventie. Deze instantie wil bijdragen aan het doorbreken van het taboe op praten over suïcide. “Het idee voor Stichting 113 Zelfmoordpreventie (voorheen 113Online) is ontstaan uit het besef dat er nog steeds een taboe ligt op spreken over zelfmoord. Terwijl praten en contact maken juist zo essentieel is in suïcidepreventie. ” Maar wat als praten niet lukt?
Zelfmoord, zelfdoding of suïcide
Als schaamte de emotie is die het dichts bij de dood staat, dan is zelfmoord, zelfdoding of suïcide (drie verschillende woorden voor een einde maken aan je leven), het volgende en het laatste station. Het is een station waarin contact maken, verbinding maken en praten niet meer lukt. Zelfmoord is dan als een ontsnapping uit een gevangenis van isolement, vaak als gevolg van schaamte. Het niet kunnen bespreken van wat er in je leeft, juist niet praten over zelfmoordgedachten maakt de wanhoop en machteloosheid groter. Zo staat er in de zelfmoordpreventiewijzer. Misschien heb je nooit geleerd om te praten over jezelf, een goed gesprek over jou te voeren. Misschien heb je altijd moeten horen ‘doe es gezellig’ of ‘laten we het gezellig houden’. Iemand
heeft een verhoogd risico als deze drie gedachten aanwezig zijn:
- Ik hoor nergens bij
- Ik ben iedereen tot last
- Ik ben niet meer (zo) bang voor de dood
Zelfmoord voorkomen?
Omdat schaamte de blokkade is die voorkomt dat je jezelf op emotioneel niveau kunt uiten, is het kijken naar schaamte een uitweg. Hoe komt het dat je je niet kunt uiten? Mocht je als kind nergens over praten ‘laten we het wel gezellig houden’. Is er vanuit jouw cultuur een enorme druk of taboe om niet toe te geven aan een bepaalde geaardheid? Werd of wordt je bedreigd als je je mond open doet over wat jou is aangedaan? Heb je jezelf jarenlang het zwijgen op laten leggen uit onmacht? Ouders die het te druk hebben met zichzelf geven de boodschap: je doet er niet toe. Vaak is het niet een fysieke mishandeling die lijdt tot verslaving, depressie en zelfmoord, maar het onvermogen om er over te praten. Het niet gezien of gehoord worden is het trauma.
Na zelfdoding blijven familieleden, collega’s, vrienden en bekenden beduusd achter. Vaak hoor je: het was zo’n creatief persoon. Zij of hij had alles in het leven. Roem, status, geld… We zagen het niet aankomen. Het trauma van het niet kunnen delen van je meest innerlijke twijfels is vaak de voorbode. Een trein die niemand ziet aankomen, vaak de persoon in kwestie ook niet. De scheidslijn tussen leven en dood is niet meer zo zichtbaar, en heel dun. Wat had een naaste wél kunnen doen? Kijk eens naar de volgorde van schaamte naar depressie en van depressie naar zelfmoord.
Schaamte > Niet kunnen praten / delen > Verbergen > Isolement > Pijn / Eenzaamheid / Depressie > Verdoving (verslaving), ontkenning > Zelfmoord
Het goede nieuws van depressie en gedachten over zelfmoord is dat je er zelf uit kunt komen. Het slechte nieuws van depressie en zelfmoord is dat je er zelf uit moet komen. Dit is niet hetzelfde als het alleen moeten doen. In tegendeel. Echter niemand kan je vertellen hoe je je moet voelen. Het is funest om tegen iemand die gevangen zit in zijn gedachten: wees eens wat vrolijker. Doe eens spontaan. Er is zoveel om van te genieten. Een ander kan niet of nauwelijks de zwaartekracht en diepte van een depressie zien. De persoon in kwestie wellicht evenmin. Wat wél kan helpen is te zeggen: “ik zie dat je ergens mee zit, wil je er over praten”. Een luisterend oor zijn en iemand het gevoel geven dat hij of zij gezien wordt, kan een stap zijn.
Neem je verhaal serieus
Het bagatelliseren van jouw verhaal is funest. Jezelf onder het tapijt vegen, denken dat alles aan jou ligt, dat niemand op jou zit te wachten is een groot misverstand. Jouw verhaal is uniek en mag gehoord worden. En als je de woorden niet door je keel krijgt, schrijf ze dan op. Biografiewerk kan helend zijn. Probeer iemand te vinden waar je mee kunt praten. Denk niet dat het gevoel waar je mee zit iets kleins en onbeduidends is. Omarm je levensverhaal.
